در روزهای اخیر یکی از تاسف‌بارترین اخبار اقتصادی و اجتماعی کشور ، معطوف به افشا فساد مالی – ارزی ۳/۷ میلیارد دلاری تحت پوشش واردات چای و ماشین آلات تخصصی صنعت چای برای ایجاد شهر چای و توسعه کارافرینی توسط شرکت چای دبش بود .
دکتر محمدحسین قریب– در این نوشتار ضمن مروری بر چند فساد بزرگ در کشور و میزان ارزی آنها ، بررسی مقایسه ای بین ارقام مربوطه با میزان سرمایه گذاری هایی که برای چند مگا پروژه در اروپای شمالی ، اروپای غربی و خاورمیانه صورت می پذیرد و سپس آثار خود تخریبی فساد در کشور و توسعه اقتصادی و نوآوری در کشورهای مربوطه مورد ارزیابی قرار می گیرد.
سابقه فسادهای بزرگ در کشور
متاسفانه فسادهای بزرگ در کشور ، عمدتا در دهه ۱۳۹۰ ابعاد وسیعی به خود گرفت .به عنوان نمونه می توان به چند فساد بزرگ در کشور در این دوره زمانی اشاره کرد.
– فساد نفتی توسط بابک زنجانی به میزان ۱۸ هزار میلیارد تومان معادل ۶ میلیارد دلار ( بر اساس دلار ۳ هزار تومان )
– گم شدن دکل نفتی به میزان یک میلیارد تومان
– جعل اسناد و فساد مالی در شرکت بیمه ایران به میزان ۸ هزار میلیارد تومان معادل ۲/۷ میلیارد دلار ( بر اساس دلار ۳ هزار تومان )
– فساد مالی در صندوق ذخیره کارکنان آموزش و پرورش و بانک سرمایه به میزان ۱۰ هزار میلیارد تومان ۳/۵ میلیارد دلار( بر اساس دلار ۳هزار تومان )
– سو استفاده از تخصیص ۴/۸ میلیارد دلار با نرخ ترجیهی ۴/۲۰۰ تومانی برای واردات کالاهای اساسی و نهاده های دامی و عدم واردات
– سو استفاده از تخصیص حدود یک میلیارد دلار با نرخ ترجیحی ۴/۲۰۰ تومانی برای واردات نهاده های دامی و عدم واردات
– و بالاخره آخرین آنها( تا کنون ) توسط شرکت چای دبش به میزان ۳/۷ میلیارد دلار
مجموع این چند نمونه فساد مالی ارزی – ریالی که ذکر شد حدود ۲۲/۷ میلیارد دلار می شود که البته گویای بخشی از فسادها در کشور است!
ریشه های شکل گیری فسادهای گسترده مالی:
از اصلی ترین علل شکل گیری فسادهای بزرگ مالی ( ریالی و ارزی ) در کشور عمدتا به اقتصاد دولتی ، دور زدن تحریم‌ها، رانت خواری و باند بازی بازگشت دارد . مسیولین دلسوز کشور برای پیشگیری های آتی می توانند به آسیب شناسی های علمی در خصوص هریک از فسادهای بزرگ مالی در کشور در ارتباط با دلایل چهارگانه مطروحه همت گمارند و با اصلاح روند ها و فرایندها و برقرای مجازات‌های بازدارنده در کشور همت گمارند که تبین آنها مقاله ای جداگانه را طلب می کند.
مقایسه حجم سرمایه گذاری ها برای پروژه‌ای بزرگ در سایر کشورها با میزان فسادهای مالی :
با کمال تاسف باید گفت که میزان فسادهای ریالی و ارزی در کشور با پروژه های بزرگ زیر ساختی و تجاری در سایر کشورها رقابت می‌کند! بدین معنی که با معادل هر فساد مالی که در دهه ۱۳۹۰ در کشور اتفاق افتاد، می‌توانستیم بزرگترین پروژه های زیر ساختی، گردشگری، حمل و نقل ریلی ، توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی ، خودروهای برقی ،ساماندهی انرژی‌های نو و تجدید پذیر و … با بهره گیری از مشاوران برتر جهانی و طراحی های متناسب با فرهنگ و ارزش‌های ملی و دینی ، توسط شرکت‌های توانمند داخلی با مشارکت با شرکت‌های معتبر بین المللی که برای کشور دانش زایی فراوان و ارزش آفرینی‌های گسترده و بهبود چشمگیر اشتغال خصوصا برای نیروهای تحصیل کرده در جهت افزایش نرخ رشد اقتصادی بالا و پایدار بدون وابستگی به درآمدهای نفتی را در جهت رفاه عمومی و افزایش رضایت شهروندان که زمینه ساز ارتقا ضریب مشروعیت و مقبولیت نظام سیاسی می شد ، تحقق بخشیم.
برای آنکه ابعاد فاجعه آمیز نمونه فسادهای مالی در جهت نابودسازی فرصت‌های تکرار نشدنی توسعه و پیشرفت کشور و همچنین افزایش نابرابری‌ها آشکارتر گردد ، مروری بر سه پروژه بزرگ عمرانی شاخص در اروپای شمالی ، اروپای غربی و خاورمیانه با ذکر میزان سرمایه گذاری ها و آثار استراتژیک هریک از انها صورت می پذیرد :
پل اورسوند :
این پل بین کشور سوئد و دانمارک بطول ۱۲ کیلومتر در دریا احداث شده است . هزینه احداث پل که شامل تونل ، جاده در دریا و پل می باشد ، با هزینه ای بالغ بر ۳/۵ میلیارد دلار ظرف ۳ سال ساخته شد . پل مزبور ، دو طرفه جاده ای ریلی است. از جمله دلایل احداث این پل که بعنوان یکی از بزرگترین ساخت و سازها در اروپا محسوب می شود ، به این سبب بوده که در دو کشور مزبور یکی دارای فرصت‌های شغلی مناسب و در دیگری خانه های ارزانتر بوده است . از این‌رو برای رفاه شهروندان دو کشور پل احداث تاپس از کار و فعالیت روزانه ، برای استراحت شبانه به کشور دیگر برود . در زیر ، تصویری از پل نشان داده می شود :
تونل مانش
تونل مانش به طول ۵۲ کیلومتر بر بستر کانال مانش احداث شده که دو کشور فرانسه و انگلیس را به یکدیگر متصل نموده است . این تونل ۴۰ متر پایین تر از کف دریا و ۱۰۰ متر پایین تر از سطح دریا ساخته شده است . تونل مانش دارای دو خط رفت و برگشت ریلی برای حمل ماشین و مسافر است . یکی از اهداف این پروژه عظیم که به عنوان یکی از عجایب هفت‌گانه عصر مدرن نامیده می شود ، صرفه اقتصادی در کاهش مدت سفر بین دو کشور فرانسه و انگلیس بمدت ۳ ساعت است . این تونل طی ۶ سال و با مبلغ ۸ میلیارد دلار در دهه ۱۹۹۰ ساخته شد . شمای تونل مانش در ذیل نشان داده می شود :
برج خلیفه
شهر دوبی که یکی از مراکز مهم خدماتی – گردشگری در سطح منطقه و جهان است ، همواره دارای نواوری های منحصر بفرد برای جذب گردشگر می باشد . احداث برج خلیفه همراه با ایجاد دریاچه مصنوعی و کانال انتقال اب ، از جمله طرحهای بزرگ خدماتی – عمرانی – گردشگری است. این برج دارای ۸۲۸ متر ارتفاع و ۱۶۳ طبقه است که به عنوان بلندترین سازه و آسمان خراش ساخته شده به دست انسان محسوب می‌شود .این برج در دهه ۲۰۰۰ و بمدت شش سال و با هزینه ۴ میلیارد ساخته شد. برج خلیفه شامل هزار واحد آپارتمان، ۶۹ طبقه اداری و همچنین هتل است . در طراحی این برج با الهام از طبیعت صحرا و گل بیابان طراحی شده است .تصویری از برج در زیر نشان داده می شود :
جمع بندی
هدف اصلی در این نوشتار ، ارائه وضعیتی از ابعاد فاجعه بار تعدادی از فسادهای مالی در کشور بود که در سال‌های ۱۳۸۷ – ۱۴۰۲ رخ داده ، در مقایسه ای با سه پروژه شاخص و با اهمیت در مقیاس جهانی بود . متاسفانه اندوه و تاسف هنگامی بیشتر می‌شود که هریک از پروژه های مزبور با ارقامی مشابه با فسادها طراحی و ساخته شده و به شهروندان خدمت ارائه می‌کند . این خدمات دهی‌ها ، بعنوان نماد های تمدن نوین بشری محسوب می‌شود که گویای کارآمدی ان حاکمیت‌ها ی سیاسی است . ولی متاسفانه نسل جوان کشور ما از یکسو در حسرت و از سوی دیگر ، در خشم فرو خفته بسر می برد . به قول سهراب سپهری
” ما هیچ ”
” ما نگاه ”
فاعتبرو یا اولی الابصار
*دکترای سیاستگذاری عمومی
