رازگشایی از مرگ «کارخانه نوآوری» در بی عملی دولت/ سکوت دهقانی فیروزآبادی؛ سقوط یک میراث!

«کارخانه نوآوری آزادی»، که بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ حوزه نوآوری را در خود جای داده‌است درگیر مسائل مربوط به اجاره‌ و تمدید قرارداد شده است و تنها یک ماه فرصت دارد تا فضای کارخانه را تخلیه کند.

نگارعلی_ روز گذشته بود که شرکت «هم‌آوا»، مؤسس کارخانه نوآوری آزادی اطلاعیه‌ای را منتشر کرد که تمام خوانندگان خود را در بهت فرو برد؛ در متن این اطلاعیه آمده‌است که در تاریخ ۸ آبان ماه ۱۴۰۲، وکیل شرکت «آما» به همراه نماینده اداره کل ثبت اسناد و املاک استان تهران، بدون اعلام قبلی، به‌منظور تخلیه کارخانه نوآوری آزادی در محل حاضر شدند. در نتیجه مذاکرات صورت‌گرفته، یک ماه فرصت داده شد تا کارخانه نوآوری آزادی در تاریخ ۸ آذرماه ۱۴۰۲ به صورت کامل تخلیه شود. در غیر این صورت به گفته ایشان این مکان توسط ضابطان قضایی با استفاده از یگان ویژه نیروی انتظامی تخلیه خواهد شد.» گفتنی است که در هفته‌ای که گذشت نیز اخباری مبنی بر فروش این ملک از طریق مزایده به‌صورت نقد و عمومی در تاریخ ۱۶ آبان، در رسانه‌ها منتشر شد.

۶ سال؛ از تاسیس تا ترخیص

اجاره یک کارخانه متروکه در حوالی میدان آزادی تهران و بازسازی آن براساس کاربری جدید؛ منجر به تولد کارخانه نوآوری آزادی شد. در متن بیانیه شرکت هم‌آوا در این‌باره آمده است: «در سال ۱۳۹۶ مؤسسان و سهامداران شرکت هم‌آوا، کارخانه نوآوری را به‌عنوان نخستین و بزرگ‌ترین مرکز نوآوری ایران و منطقه بنا نهادند که در نتیجه آن، کارخانه نوآوری با مساحتی بالغ بر ۱۸ هزار مترمربع، با هدف رفع تمامی نیازهای کارآفرینان از مراحل استقرار، شکل‌دهی و شتاب‌دهی گرفته تا جذب سرمایه و ورود به بازارهای اولیه در یک محل برای همه فعالان اکوسیستم کارآفرینی تأسیس شد.»

تیم‌ها و شرکت‌های متعددی در حوزه‌های هوش مصنوعی، سلامت و صنایع دارویی، فناوری ارتباطات و اطلاعات، خدمات مالی و بیمه، صنعت گردشگری، معماری و شهرسازی، خودروهای هوشمند، کشاورزی نوین، تولید محتوا و رسانه و… در کارخانه نوآوری آزادی مشغول به فعالیت بوده و هستند.

فضای کارخانه نوآوری آزادی طی یک قرارداد پنج‌ساله، توسط شرکت کارخانه نوآوری هم‌آوا از شرکت صنعتی آما (مالک ملک کارخانه) تا پایان اسفندماه ۱۴۰۱ اجاره شده بود که در دو سال پایانی آن، هیئت‌مدیره هم‌آوا با هدف تمدید قرارداد اجاره، با شرکت آما وارد مذاکره شد. در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ به تصمیم معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، پارک فناوری پردیس مسئولیت مذاکره با شرکت آما را به عهده گرفت. با این حال، در اسفند ۱۴۰۱ شرکت آما از طریق مراجع قضایی اعلام کرد که حاضر به تمدید قرارداد نیست و قصد تغییر کاربری و فروش ملک را دارد.

شرکت هم‌آوا در بیانیه اخیر خود تأکید می‌کند که با وجود مذاکرات متعدد و پیشنهاد مبلغ بسیار مناسب برای ادامه اجاره، نتیجه‌ای از این مذاکرات حاصل نشده است. گفتنی است که شرکت هم‌آوا به‌عنوان مستاجر و طرف قرارداد شرکت آما، تخلیه، فروش، تمدید یا عدم تمدید قرارداد را حق قانونی شرکت آما دانسته و تابع قانون است.

مشکلات از آن‌جایی شروع شد که پای دولتی‌ها به فضای استارت‌آپی باز شد

روئین صمدزاده، مشاور سابق طرح توسعه شرکت هم‌آوا در ایکس (توییتر سابق) از مشکلاتی که این کارخانه با تغییر شیوه مدیریتی، با آن مواجه شده‌است، پرده‌برداری کرد؛ بنابر گفته مشاور سابق طرح توسعه شرکت هم‌آوا از زمانی که پای پارک پردیس و دولتی‌ها به این کارخانه باز شد، کارخانه تغییر کاربری داد و به جای نیروی مولد در بخش نوآوری به نمایشگاهی برای نمایش نوآوری در کشور تبدیل شد. با ورود پارک پردیس، وام‌های هنگفت به سمت صاحبان مشاغل در کارخانه نوآوری آزادی سرازیر شد؛ وام‌هایی که برای اهدافی غیر از هدف توسعه‌ای کسب و کار مصرف شدند.

در حالی که مدیران کارخانه کوچک‌ترین هزینه‌ای برای برطرف کردن نیازهای زیرساختی و توسعه سیستم برق‌رسانی نمی‌کردند اما شرکت‌هایی که در این کارخانه مستقر شده بودند، بنابر سیاست‌های کاری خود و در فضای استیجاری متحمل پرداخت هزینه‌های هنگفتی برای توسعه اکوسیستم کسب و کار خود، شدند. هزینه‌ای که بی‌پاسخ نماند و منجر به جذب نخبگان و تقویت نیروی کار شد.

از زمانی که کارخانه نوآوری آزادی در دست پارک پردیس افتاد، روز به روز فرایند دولتی‌سازی کارخانه تقویت شد و فضای استارت‌آپی جای خود را به محیطی دولتی داد که درآن قوانین عجیبی وضع می‌شد و حراست اجازه هرگونه برخوردی با فعالان این فضا را داشت!

قرار گرفتن کسب و کارها در لبه تیغ

جدای از ضرر هنگفتی که منحل شدن این کارخانه به فضای استارت‌آپی کشور وارد می‌کند؛ فرصت یک ماهه برای تخلیه کارخانه نیز چالش‌برانگیز خواهد بود. بنابر اطلاعیه هم‌آوا امکان انتقال مراکز متعدد نوآوری ازجمله مرکز دانش‌بنیان دارویی یا استودیوی تلویزیونی با پخش مداوم زنده طی این ضرب‌العجل یک‌ماهه وجود ندارد. بروز مشکلات زیادی در فعالیت‌های آزادکاران، فضاهای کاری مشترک، استارتاپ‌ها، شتاب‌دهنده‌ها و همچنین اختلال در عملیات خدمات آنلاین روزانه میلیون‌ها شهروند ایرانی که از محل کارخانه نوآوری آزادی ارائه می‌شود از دیگر مسائلی است که شرکت هم‌آوا با عنوان کردن آنها، تخلیه در این زمان کوتاه یک‌ماهه را عملاً غیر قابل اجرا می‌داند.

در این بیانیه تأکید شده است که تخلیه قهری کارخانه می‌تواند صدها میلیارد تومان خسارت مادی و معنوی به اقتصاد شرکت‌ها وارد کند و سبب نارضایتی میلیون‌ها شهروند شود که تبعات منفی و گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها در پی خواهد داشت.

سکوت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان دولت سیزدهم

سیاوش صفاریان‌پور، مجری و روزنامه‌نگار حوزه علم، در خصوص وضعیتی که برای کارخانه نوآوری آزادی پیش آمده‌است و با اشاره به اینکه در دوره معاونت سورنا ستاری «کارخانه نوآوری» به عنوان فضایی برای تجربه‌سازی، تعامل، آموختن و توسعه توسعه پیدا کرد تا بستری برای دور شدن اقتصاد کشور از فضای نفتی باشد؛ در ایکس (توییتر سابق) نوشت:« باید دید که روح‌الله دهقانی فیروز آبادی که در دولت سیزدهم به جای سورنا ستاری قرار گرفته‌است، چه نقشی برای تداوم مسیر و حفظ این میراث بازی خواهد کرد؟»